به نقل از «ایسنا»

بررسی روند تصویب و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ در یک نگاه

تاریخ انتشار: ۲۶ تیر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۵۴۷۶۴۳

پیش‌نویس قطعنامه ۵۹۸ در شرایطی تدوین شد که ایران پیروز میدان جنگ بود و از نظر نظامی دست بالا را داشت. فاو، جزایر مجنون، حلبچه، حاج عمران و بخش‌های عمده‌ای از نوار مرزی در اختیار ایران بود.

هر جنگی روزی به پایان می‌رسد، باید توجه داشت که معدودی از جنگ‌ها با نابودی نیروهای نظامی دشمن پایان یافته‌اند. معمولاً جنگ‌ها هنگامی پایان می‌یابند که ترکیبی از عوامل سیاسی، نظامی و اجتماعی باعث فرسودگی یا متلاشی شدن توان طرف یا طرفین برای ادامه جنگ شوند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

مهم‌ترین موضوع برای آغازگر جنگ و همچنین قربانی تجاوز این است که چه راهبرد و برنامه‌ای برای پایان دادن به جنگ دارند.

به گزارش ایسنا، از زمانی که عراق جنگ با ایران را آغاز کرد، جمهوری اسلامی ایران به دنبال دفع تجاوز و پایان جنگ بود. عراق هم در پی تحمیل آتش‌بس به ایران و خاتمه دادن به جنگ با حفظ بخشی از سرزمین‌های ایران بود.

پس از فتح خرمشهر، موضوع پایان دادن به جنگ برای هردو کشور جدی‌تر شد. عراق سعی کرد با اعلام آتش‌بس، ایران را وادار کند تا به خواسته‌هایش تن دهد و معاهده ۱۹۷۵ را بی‌اعتبار بشمرد. همچنین با مذاکره، پیمان مرزی جدیدی با ایران منعقد کند.

جمهوری اسلامی هم به دنبال آن بود تا با مبنا قرار دادن معاهده الجزایر، متجاوز را مشخص و خسارات جنگ را دریافت کند. همچنین با تنبیه متجاوز، امکان حمله مجدد به ایران در آینده را منتفی سازد.»[۱]

وقتی‌که ایران به‌عنوان طرف پیروز در جنگ، تحقق خواسته‌های مشروع خود را امکان‌پذیر نمی‌دید، چاره‌ای جز ادامه جنگ و اشغال بخشی از خاک عراق و اعمال فشار به رژیم بعثی به‌منظور دست‌یابی به حقوق مسلم خود نمی‌دید و این مسئله‌ای بود که متحدین منطقه‌ای و بین‌المللی صدام و بیش از همه آمریکایی‌ها را که به‌هیچ‌عنوان برهم خوردن توازن قدرت در منطقه به نفع جمهوری اسلامی را به منفعت خود نمی‌دانستند، نگران می‌کرد.

«ویلیام کوانت مشاور امور خاورمیانه‌ای شورای امنیت ملی آمریکا، تغییر در موازنه قوا و جلوگیری از پیروزی ایران را ازجمله اهداف تلاش‌های دو قدرت بزرگ جهانی (آمریکا و شوروی) اعلام کرد. وی گفت: کاملاً واضح است که دو ابرقدرت علی‌رغم مبارزه‌ای که (با یکدیگر در قالب جنگ سرد) انجام می‌دهند، برای یک تغییرات کلی در مورد توازن قوا در این منطقه، توافق دارند و به‌عبارت‌دیگر آن‌ها نمی‌خواهند شاهد پیروزی عظیم ایران باشند.»[۲]

«قدرت‌های بزرگ پس‌ازآنکه دو عملیات والفجر ۸ و کربلای ۵ را به‌عنوان تحول مهم ایران در صحنه نظامی جنگ ارزیابی کردند، دریافتند ایران می‌تواند پیروز جنگ باشد. پس از تصرف فاو، ارتش عراق نشان داد، توان و قدرت دفاعی سابق خود را ندارد و ایران توانائی اجرای عملیات‌های بزرگ‌تری را دارد و ممکن است، کنترل عملیاتی جنگ از دست قدرت‌های بزرگ خارج شود.

شدت گرفتن جنگ نفت‌کش‌ها در خلیج‌فارس، یک نوع نگرانی بین‌المللی در مورد تأثیر عوارض جنگ بر مسئله تأمین انرژی جهانی به وجود آورد. تشدید جنگ در دریا و اقدامات مقابله‌به‌مثل ایران، موجب شروع بحث در شورای امنیت سازمان ملل جهت ایجاد مقدماتی برای صدور قطعنامه‌ای برای پایان دادن به جنگ شد.

کار تدوین پیش‌نویس قطعنامه ۵۹۸ از پائیز سال ۱۳۶۵ آغاز شد. این پیش‌نویس در شرایطی تدوین شد که ایران پیروز میدان جنگ بود و از نظر نظامی دست بالا را داشت. فاو، جزایر مجنون، حلبچه، حاج عمران و بخش‌های عمده‌ای از نوار مرزی در اختیار ایران بود.

قدرت‌های بزرگ جهانی که تدوین‌کنندگان قطعنامه بودند، در پی آن بودند تا دل طرف پیروز جنگ را تا حدودی به دست آورند، به‌گونه‌ای که ایران این قطعنامه را بپذیرد. این قطعنامه حاصل کار ۹ ماه دیپلماسی کشورهای آمریکا، شوروی، عراق، عربستان، فرانسه، انگلیس، آلمان و چند کشور دیگر بود.

در تصویب قطعنامه ۵۹۸، با جمهوری اسلامی ایران که طرف اصلی قضیه بود، به‌هیچ‌وجه مشورتی نشد. این اقدام بیانگر نگرانی جامعه بین‌المللی نسبت به ادامه جنگ از سوی ایران بود.»[۳]

برخی از بندهای مهم این قطعنامه که در ۲۹ تیرماه سال ۱۳۶۶ به تصویب شورای امنیت سازمان ملل متحد رسید؛ عبارت بودند از:

«بند ۱- خواستار آن است که به‌عنوان اولین گام جهت حل‌وفصل مناقشه از راه مذاکره، ایران و عراق به آتش‌بس فوری تن داده و به‌تمامی عملیات نظامی در زمین، دریا و هوا خاتمه دهند و تمامی نیروهای خود را بدون درنگ به مرزهای شناخته شده بین‌المللی بازگردانند.

بند ۳- مصرانه می‌خواهد اسیران جنگی آزاد شده و پس از قطع مخاصمات فعال کنونی، بر اساس کنوانسیون سوم ژنو مورخ ۱۲ اوت ۱۹۴۴، بدون تأخیر به کشور خود بازگردانده شوند.

بند ۶- از دبیر کل درخواست می‌نماید که با مشورت ایران و عراق، مسئله تفویض اختیار به یک هیئت بی‌طرف جهت تحقیق راجع به مسئولیت منازعه را بررسی نموده، در اسرع وقت به شورای امنیت گزارش دهد.

بند ۷- ابعاد خسارات وارده در خلال منازعه و نیاز به تلاش‌های بازسازی با کمک‌های مناسب بین‌المللی پس از خاتمه درگیری، تصدیق می‌گردد و در این خصوص از دبیر کل درخواست می‌کند که یک هیئت کارشناسان را برای مطالعه موضوع بازسازی و گزارش به شورای امنیت تعیین نماید.»[۴]

«این قطعنامه که برای نخستین بار در چهارچوب فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد صادر شد و اجرای آن برای هر دو کشور الزام‌آور بود، همچون قطعنامه‌های گذشته اشاره‌ای به کشور متجاوز و آغازکننده جنگ نداشت. موضوع خسارات و غرامت جنگ هم به‌روشنی در آن نیامده بود. ظاهراً بعضی امتیازات در این قطعنامه در راستای خواسته‌های جمهوری اسلامی قرار داشت، اما دو کشور عملاً به یک میزان درباره جنگ مقصر قلمداد شده بودند.

مثلاً در موضوع تأسیس صندوقی برای دریافت کمک کشورهای دیگر به‌منظور تأمین خسارات وارده، مقرر شده بود که دو کشور به یک‌میزان از کمک‌های این صندوق برخوردار باشند و از نظر حقوقی، تفاوتی بین متجاوز و قربانی تجاوز قائل نشده بودند.»[۵]

«روزنامه پاکستانی مسلم در تحلیل خود از قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت، اقدامات شورا را در این زمان سؤال‌برانگیز خوانده و به سکوت این شورا در برابر تجاوز عراق به ایران در سال ۱۳۵۹ اشاره می‌کند. این روزنامه می‌نویسد: چگونه شورای امنیت در بیانیه‌ای که در هنگام تجاوز عراق به ایران انتشار داد، خواستار خروج نیروهای عراقی از ایران نگردید، ولی امروز که نیروهای ایرانی مناطقی از خاک عراق را آزاد ساخته‌اند، خواستار خروج نیروهای ایرانی از عراق شده است؟ این نشریه سپس نتیجه‌گیری می‌کند که شورای امنیت سازمان ملل بی‌طرف نیست و از عراق حمایت می‌کند.»[۶]

دیپلماسی منفعلانه ایران در خصوص قطعنامه

«در هنگام تنظیم و تصویب قطعنامه ۵۹۸، دبیر کل سازمان ملل از دو کشور ایران و عراق خواست نظراتشان را درباره مفاد اولیه آن اعلام کنند.

در آن مقطع زمانی، در وزارت خارجه ایران، فضائی برای بررسی قطعنامه، اعلام نظر و فعالیت‌های دیپلماتیک وجود نداشت. ایران به‌طور فعال در مذاکرات مربوط به آن شرکت نکرد، شاید اگر ایران برخورد فعال‌تری با شورای امنیت سازمان ملل داشت، می‌توانست نقش پررنگ‌تری در تصویب قطعنامه ایفا کند و این قطعنامه را بهتر از آن چیزی که تصویب شد، به نتیجه برساند.

بنابراین پیش‌نویس قطعنامه در غیاب ایران و البته با حضور و مشارکت فعال دولت عراق و به نفع آن کشور تنظیم شد و به تصویب رسید. در اوج قدرت نظامی ایران، محتوای قطعنامه تأمین‌کننده منافع عراق بود.

پس از صدور قطعنامه، عراق آن را پذیرفت و از شورای امنیت تشکر کرد، ولی وزارت امور خارجه ایران طی بیانیه‌ای در ۳۰ تیر ۱۳۶۶، ضمن ناعادلانه خواندن قطعنامه به تناقض بندهای آن و خودداری از معرفی آغازگر جنگ اشاره کرد.

باوجوداین، ایران این قطعنامه را بهترین نوع قطعنامه‌های سازمان ملل از ابتدای جنگ تحمیلی تا آن زمان می‌دانست. اکثر بندهای این قطعنامه به‌نوعی خواسته‌های (تعدیل‌شده) ایران برای پایان دادن به جنگ بود.»[۷]

«در واقع ایران دستور کاری تردیدآمیز را بر مبنای، نه رد، نه قبول قطعنامه در پیش گرفت و از سپتامبر ۱۹۸۷(شهریور ۱۳۶۶)، برای وارد شدن به فرایند مذاکرات سیاسی خاتمه جنگ، بدون تعهد صریحی به پذیرش قطعنامه مذکور، تمایل نشان داد، اما روند مذاکرات را به نحوی مدیریت می‌کرد تا از یکسو مانع از تصویب قطعنامه تحریم گردد و از سوی دیگر با کسب فرصت‌های بیشتر برای تحرک بخشیدن به صحنه‌های نبرد، بر نتایج آن تأثیر گذارد.»[۸]

«به‌عبارت‌دیگر، ایران قطعنامه را رد نکرد و پس از دو ماه از تصویب، آن را به‌صورت مشروط پذیرفت، ولی به‌منظور عدم تأثیر منفی بر رزمندگان، از اعلام رسمی پذیرش آن خودداری کرد تا فرصت رایزنی را از دست ندهد.

شاید اگر ایران نگاه فعال‌تری نسبت به قطعنامه می‌داشت، متن آن بهتر از محتوای کنونی می‌شد و اگر دستگاه دیپلماسی ایران با یک ارزیابی دقیق، قطعنامه را در بهترین موقعیت قدرتی ایران می‌پذیرفت، در این صورت کارایی قطعنامه بیشتر از تاریخ پذیرش آن می‌شد.»[۹]

ادامه دارد...

منابع:

[۱] علایی، حسین، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق (جلد دوم)، تهران، نشر مرزوبوم، چاپ اول، ۱۳۹۵، صفحه ۳۵۳

[۲] جمعی از نویسندگان، روزشمار جنگ ایران و عراق (جلد چهل و نهم)؛ تصویب قطعنامه ۵۹۸ زمینه‌های سیاسی و نظامی، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول ۱۳۸۷، صفحه ۳۷۷

[۳] علایی، حسین، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق (جلد دوم)، تهران، نشر مرزوبوم، چاپ اول،۱۳۹۵، صفحات ۳۵۴،۳۵۵،۳۵۶

[۴] خرمی، محمدعلی، جنگ ایران و عراق در اسناد سازمان ملل متحد (جلد ششم)، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول،۱۳۸۸، صفحات ۳۰۴ و ۳۰۵

[۵] علایی، حسین، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق (جلد دوم)، تهران، نشر مرزوبوم، چاپ اول،۱۳۹۵، صفحات ۳۵۹ و ۳۶۰

[۶] جمعی از نویسندگان، روزشمار جنگ ایران و عراق (جلد چهل و نهم)؛ تصویب قطعنامه ۵۹۸ زمینه‌های سیاسی و نظامی، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ اول ۱۳۸۷، صفحه ۶۶۷

[۷] علایی، حسین، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق (جلد دوم)، تهران، نشر مرزوبوم، چاپ اول،۱۳۹۵، صفحات ۳۶۳،۳۶۵

[۸] فصلنامه مطالعات جنگ ایران و عراق، (شماره ۸)، مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، زمستان ۱۳۹۲، صفحه ۸۷

[۹] علایی، حسین، تاریخ تحلیلی جنگ ایران و عراق (جلد دوم) صفحه ۳۶۵

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: دفاع مقدس مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس شورای امنیت سازمان ملل تصویب قطعنامه ۵۹۸ پایان دادن به جنگ جمهوری اسلامی بین المللی پیش نویس چاپ اول دو کشور جلد دوم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۵۴۷۶۴۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

وزیر نیرو:ارتقای توانمندی ایران در مدیریت رودخانه‌ها و سیلاب‌ها

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت نیرو، چهارمین کنفرانس بین‌المللی آب بغداد روز یکشنبه ۹ اردیبهشت ماه با حضور وزرای آب و آبیاری کشورهای عراق، سوریه، مصر، تونس و تعدادی از سازمان‌های بین‌المللی در پایتخت کشور عراق آغاز به کار کرد.

محمد جوان‌بخت معاون وزیر نیرو و مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران نیز که یکی از میهمانان این کنفرانس بود، متن سخنرانی وزیر نیرو در کنفرانس بین‌المللی آب بغداد را در آیین افتتاحیه قرائت کرد.

متن سخنرانی وزیر نیرو به این شرح است:

خداوند را شاکرم که همانند سال گذشته به نمایندگی از کشور جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس بین‌المللی آب بغداد که با تدبیر مسئولین بلندپایه جمهوری عراق و با هدف به اشتراک‌گذاری دانش، تکنولوژی و علوم روز دنیا برگزار می‌شود، شرکت می‌کنم.

در ابتدا از دولت عراق و وزیر محترم منابع آب عراق و کلیه دست‌اندرکاران برگزاری این رویداد بین‌المللی تشکر و قدردانی می‌کنم.

در ابتدا وظیفه خود می‌دانم به وقایع منطقه و خصوصاً جنایت انجام شده در حق مردم غزه اشاره کنم. مردم غزه در ۷ ماه گذشته تحت فشار شدیدترین جنایات ممکن از جمله کشتار کودکان، زنان، قطع آب و محاصره از سوی رژیمی بودند که نشان داده به هیچ تعهد اخلاقی و بین‌المللی پایبند نیست.
البته حوادث اخیر مشخص کرد ماهیت این رژیم بدون حمایت آمریکا و کشورهای غربی مفهوم ندارد و تمامی دولت‌های حامی رژیم صهیونیستی حامی جنایت و کشتار هستند. ما با صدای رسا در کنار تمامی آزادی‌خواهان جهان توقف جنایت در غزه و بازگشت این سرزمین را به صاحبان اصلی آن فریاد می‌زنیم.

عالیجنابان، خانم‌ها و آقایان؛

هیئت بین‌الدول تغییر اقلیم (IPCC) در ششمین گزارش ارزیابی خود اعلام کرده است که میانگین دمای جهانی در دوره ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ نسبت به آغاز انقلاب صنعتی به میزان ۱.۰۹ درجه سانتیگراد افزایش یافته است.

در این میان کشورهایی مانند جمهوری اسلامی ایران که بر روی کمربند خشک و نیمه خشک جهان قرار دارند، تغییرات به مراتب شدیدتری را تجربه می‌کنند. به گونه‌ای که متوسط سالانه نزولات جوی در کشور ما طی دهه گذشته ۱۰ درصد کاهش یافته است؛ به‌عنوان مثال اثرات این تغییرات در بررسی‌ها نشان می‌دهد که آبدهی رودخانه کرخه در جنوب غرب ایران در دوره ۲۰ ساله گذشته در ۴۵ درصد مواقع در یکی از طبقات بالای خشکسالی قرار داشته است.

بی‌شک مدیریت این شرایط بدون برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های صحیح و عاجل امکان‌پذیر نیست. در این ارتباط می‌توان به برنامه‌های سازگاری با تغییر اقلیم و خشکسالی، تحویل حجمی آب برای مصرف‌کنندگان کشاورزی، اصلاح سیستم‌های آبیاری، بازچرخانی و استفاده مجدد از آب اشاره کرد.

در بخش آب شرب خوشبختانه توانسته‌ایم حتی با یک استاندارد سختگیرانه، ۹۹.۹ درصد جمعیت شهری و ۸۶ درصد جمعیت روستایی خود را تحت پوشش شبکه یا سیستم‌های تأمین آب شرب بهداشتی قرار دهیم.

در حال حاضر با تشکیل شورای جهاد آبرسانی انتظار داریم تا سال ۲۰۳۰ درصد پوشش جمعیت روستایی را نیز همانند شهرها به ۱۰۰ درصد برسانیم.

برنامه‌ها و اقدامات در مدیریت رودخانه‌ها و سیلاب موجبات ارتقای توانمندی در این زمینه را فراهم آورده است. به عنوان مثال در سیلاب‌های اخیر مناطق جنوبی کشور که در مقایسه با مقادیر تاریخی بی‌سابقه بوده، موفق شدیم با کمترین خسارت این رخداد را پشت سر بگذاریم.

در این خصوص طی سه ماه اخیر نیز یک کارگاه آموزشی با موضوع مدیریت جامع سیلاب (IFM) توسط مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری با همکاری یونسکو برگزار شد که تجربیات همه کشورها از جمله عراق، عمان، سوریه و تعدادی دیگر از کشورهای عضو شورای حکام مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری در این رویداد ارائه شد.

حضار محترم و اعضای شورای حکام مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری حاضر در جلسه در جریان برگزاری سیزدهمین اجلاس شورای حکام مرکز منطقه‌ای مدیریت آب شهری یونسکو در تهران در ۲۳ فوریه ۲۰۲۳؛ مایلم ضمن تشکر از حضور عالیجناب عون ذیاب در اجلاس مذکور، به آگاهی شما برسانم که هشت پروژه مهم در راستای دهه بین‌المللی آب در دستور کار برنامه ۶ ساله این مرکز تا سال ۲۰۲۹ قرار گرفت که می‌تواند در تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و حل و فصل مسائل و چالش‌های آبی نیز مؤثر باشد.

فرصت را مغتنم می‌شمارم و در اینجا از وزرای محترم و عضو شورای حکام که در اینجا حضور دارند برای شرکت در چهاردهمین اجلاس شورای حکام مرکز که مقرر است در پاییز ۲۰۲۴ در تهران برگزار شود، دعوت به عمل می‌آورم.

در انتهای صحبتم با توجه به تمرکز کنفرانس بر همکاری دو جانبه و مشارکت کشورها، لازم می‌دانم توجه شما را به پیشینه غنی و تاریخی معاهدات و مکانیزم همکاری‌های آبی بین کشورهای منطقه جلب کنم.

شایان ذکر است که کشور ما هم با کشورهای همسایه خود دارای معاهدات و تفاهمنامه‌های متعددی است که برخی از آنها نزدیک به ۸ دهه قدمت دارد؛ که از آن جمله می‌توان به قراردادها و موافقت‌نامه‌ها با کشور جمهوری عراق در مرزهای غربی اشاره کرد.

مجدداً از دولت جمهوری عراق که زمینه‌ساز برگزاری این رویداد مهم بوده است کمال تشکر را دارم. امیدوارم خداوند متعال همواره باران رحمت الهی را بر مردمان جهان و به‌خصوص منطقه خاورمیانه ارزانی کند.

والسلام علیکم و رحمه‌الله و برکاته

کد خبر 6093253 فاطمه صفری دهکردی